مهندسی مکانیک – گرایش ها و بازار شغلی
در این مقاله به طور کامل به معرفی رشته مهندسی مکانیک و گرایش های آن پرداخته و بازار شغلی و همچنین حوزه های استخدامی این رشته را با یکدیگر بررسی خواهیم کرد، با ما همراه باشید :
رشته دانشگاهی
دانش آموختگان این رشته در طی دوران تحصیل با طرح، محاسبه، اجرا، راه‌اندازی، سرویس و نگهداری تاسیسات بهداشتی، تاسیسات گرمایی، تاسیسات گازرسانی ساختمان‌های مسکونی، راه‌اندازی و سرویس و تعمیر تاسیسات برودتی خانگی و تجاری، نقشه خوانی و نقشه کشی تاسیسات بهداشتی، حرارتی، گازرسانی و برودتی و… آشنا می‌شوند.
گرایشهای مقطع لیسانس:
رشته مهندسی مکانیک دارای سه گرایش «طراحی جامدات ، حرارت و سیالات، ساخت و تولید» در مقطع لیسانس می‌باشد که البته دانشگاه صنعتی شریف دارای گرایشهای دیگری نیز هست.
در شروع آموزش مهندسی در ایران ، مهندسی مکانیک با برق یکی بود و «الکترومکانیک» نامیده می‌شد. اما این دو رشته حدود 45 سال پیش از هم جدا شدند و به مرور رشته‌های دیگری مانند مهندسی شیمی و مواد نیز از مهندسی مکانیک جدا شد و مهندسی مکانیک به عنوان رشته مهندسی مکانیک عمومی ارائه گردید.
با پیشرفت صنعت و نیاز صنایع به تخصص‌های مختلف در این زمینه، از مهندسی مکانیک عمومی دو گرایش «طراحی جامدات» و «حرارت و سیالات» و بعد از آن «ساخت و تولید» بیرون آمد و بالاخره باید به مهندسی دریا اشاره کرد که هنوز در دانشگاه صنعتی شریف به عنوان یکی از گرایشهای مهندسی مکانیک ارایه می‌شود.
- گرایش مکانیک در طراحی جامدات
هدف تربیت آزمایشگاهی متخصصانی است که بتوانند در مراکز تولید و کارخانه‌ها اجزاء و مکانیزم ماشین‌آلات مختلف را طراحی کنند. دروس این دوره شامل دروس نظری، آزمایشگاهی، کارگاه و پروژه و کارآموزی است.
فارغ‌التحصیلان می‌توانند در کارخانجات مختلف نظیر خودروسازی ، صنایع نفت، ذوب فلزات و صنایع غذایی و غیره مشغول شوند و برای این دوره امکان ادامه تحصیل تا سطح کارشناسی ارشد و دکتری در داخل یا خارج از کشور وجود دارد.
موفقیت داوطلبان به آگاهی آنها در دروس جبر و مثلثات، هندسه ، فیزیک و مکانیک همچنین آشنایی و تسلط آنان به زبان خارجی بستگی فراوان دارد. از جمله دروس این دوره می‌توان دروس مقاومت مصالح، طراحی و دینامیک را نام برد. در این رشته زمینه اشتغال و بازارکار خوب وجود دارد و مطالب ارائه شده در طول تحصیل برای دانشجویان محسوس و قابل لمس است.
- گرایش مکانیک در حرارت و سیالات
این رشته در به کاربردن علوم و تکنولوژی مربوط جهت طرح و محاسبه اجزاء سیستمهایی که اساس کار آنها مبتنی بر تبدیل انرژی ، انتقال حرارت و جرم است به متخصصان کارآیی لازم را می‌دهد و آنها را جهت فعالیت در صنایع مختلف مکانیک در رشته حرارت و سیالات (نظیر مولدهای حرارتی، انتقال سیال نیروگاههای آبی، موتورهای احتراقی و … ) آماده می‌سازد. فارغ‌التحصیلان این دوره قادر به طراحی و محاسبه اجزا و سیستمها در بخشهای عمده‌ای از صنایع نظیر صنایع خودروسازی ، نیروگاههای حرارتی و آبی، صنایع غذایی، نفت، ذوب فلزات و غیره هستند.
فارغ‌التحصیلان این دوره می‌توانند تا مقطع کارشناسی ارشد و دکتری در داخل یا خارج از کشور ادامه تحصیل دهند. داوطلبان این رشته باید در دروس ریاضی و فیزیک تسلط داشته و با یک زبان خارجی آشنا باشند. دروس این رشته شامل مطالبی در زمینه‌های حرارت و سیالات ، می‌باشد.
نظر دانشجویان: با توجه به اینکه اصولا تحصیلات دانشگاهی به خصوص در زمینه‌های مهندسی نیاز صد در صد به علاقه‌مندی داوطلب دارد، بنابراین عدم داشتن علاقه و همچنین عدم تقویت دروس اساسی و پایه‌ای در بخش مکانیک مانند ریاضی، فیزیک – مکانیک ، شیمی ، رسم فنی (تجسم بالا داشتن) و هوش نسبتا خوب و عدم روحیه تجزیه و تحلیل در مسائل باعث دلسردی و از دست‌دادن انگیزه تحصیل و رکورد شدید در تحصیلات خواهد شد.
- گرایش مکانیک در ساخت و تولید
هدف تربیت کارشناسانی است که با به کاربردن تکنولوژی مربوط به ابزارسازی، ریخته‌گری ، جوشکاری، فرم دادن فلزات ، طرح کارگاه یا کارخانه‌های تولیدی آماده کار در زمینه ساخت و تولید ماشین‌آلات صنایع (کشاورزی ، نظامی، ماشین‌سازی، ابزارسازی ، خودروسازی و … ) باشند.
فارغ‌التحصیلان این دوره قادر خواهند بود در صنایعی مانند ماشین‌سازی، ابزارسازی، خودروسازی ، صنایع کشاورزی، صنایع هوایی و تسلیحاتی به ساخت و تولیدی ماشین‌آلات، طراحی کارگاه و یا کارخانه تولیدی بپردازند و نظارت و بهره‌برداری و اجرای صحیح طرحها را عهده‌دار شوند.
داوطلبان این رشته باید در دروس ریاضی، فیزیک و مکانیک از آگاهی کافی برخوردار باشند.
دروس این دروه شامل مطالبی در مورد نحوه تولید، طراحی قالبهای پرس، طراحی قید و بندها، کار و برنامه‌ریزی با ماشینهای اتوماتیک، اصول کلی و نحوه کار با ماشینهای دستی و تعمیر و نصب تمام سرویسهای صنعتی می باشد و درصد نسبتا بالایی از آنها به صورت عملی ارائه می‌گردد.
- گرایش مهندسی دریا
یکی از گرایشهای مهندسی مکانیک که تنها در دانشگاه صنعتی شریف ارائه می‌گردد، مهندسی دریا (کشتی‌سازی) است چرا که در دانشگاههای دیگر از جمله دانشگاه صنعتی امیرکبیر، دانشگاه خلیج فارس و دانشگاه سیستان و بلوچستان، مهندسی دریا به عنوان یک رشته مستقل با سه گرایش مهندسی کشتی‌سازی ، مهندسی کشتی و دریانوردی ارائه می‌شود.
مهندس دریا گرایش کشتی‌سازی مسائلی از قبیل طراحی بدنه، استحکام بدنه، سیستمهای پیشرانه (موتور گیربکس) ، پایداری کشتی در مقابل امواج کناری جانبی کشتی و طراحی مربوط به ناوبری (مسیریابی کشتی) را مطالعه می‌کند که همه این مسائل در گرایشهای دیگر مکانیک نیز مطرح می‌شود و فقط مهندسی کشتی‌سازی این مسائل را به صورت تخصصی در ارتباط با کشتی و سازه‌های دریایی مثل اسکله‌ها و سکوهای نفتی متحرک مطالعه می‌کند.
به عبارت دیگر یک مهندس دریا ، مهندس مکانیکی است که در کاربردهای دریایی مشغول به کار می‌باشد.
گفتنی است که در دانشگاه صنعتی شریف، رشته مهندسی هوا و فضا نیز در دانشکده مکانیک ارائه می‌گردد و اساتید این دانشکده ، مهندسی هوا و فضا را یکی از گرایشهای مکانیک به شمار می‌آورند.
و…
گرایشهای خاص
مکانیک – خودرو
مکانیک – هوافضا
مکانیک – دریا
مکانیک – ماشینهای ریلی
مکانیک – تأسیسات حرارتی و برودتی
مکانیک – نیروگاه
مکانیک – بیومکانیک
مکانیک – مکاترونیک
مکانیک – سیستمهای انرژی
مکانیک- بایوسیستم (کشاورزی)
زمینه‌ها و عناوین شغلی رشته تاسیسات:
راه‌اندازی و تعمیرکاری دستگاه‌های سردکننده خانگی
راه‌اندازی و تعمیرکاری سیستمهای حرارت مرکزی
جوشکاری برق و گاز
لوله کش آب ساختمان
برق کاری و راه‌اندازی دستگاه‌های تاسیساتی با استفاده از لوله‌های فلزی و پلیمری
نقشه کش تاسیسات مکانیکی ساختمان
طراح، مجری و ناظر لوله کشی گاز خانگی و تجاری
نصاب و لوله کش تاسیسات حرارت مرکزی
در ادامه این مقاله به دیگر حوزه های کاری و بازار شغلی این رشته خواهیم پرداخت
مهندسی مکانیک و ساختمان
تاسیسات گرمایی
تاسیسات سرمایی
تاسیسات بهداشتی (آب و فاضلاب)
تاسیسات تهویه مطبوع
تاسیسات استخر (استخر، جکوزی، سونا)
تاسیسات آتش‌نشانی (اعلام حریق، اطفا حریق)
تاسیسات گازرسانی
اجرا و طراحی آسانسور، پله برقی، فواره و آبنما،
تاسیسات گازهای طبی
سیستمهای بخار
می‌باشد. تاسیسات مکانیکی به شاخه‌های مختلفی مانند صنعت، ساختمان، ورزشی، درمانی و مانند این‌ها تقسیم می‌شود.
در مورد تاسیسات مکانیکی نظرات مختلفی وجود دارد اما می‌توان گفت: تاسیسات مکانیکی دانش مبارزه با طبیعت است. بر خلاف جاذبه آب را بالا کشیدن، گرما در فصل سرد و سرما در فصل گرم، هوای تازه در اجتماعی از انسانها، تخلیه گازها از محل تولید و… . تاسیسات مکانیکی دانش رفاه جانداران در مبارزه‌ای تمام عیار با طبیعت است.
در دنیای امروز تامین آسایش بشر یکی از هدف‌های اصلی بوده و سعی شده است با استفاده و به کارگیری تاسیسات مکانیکی، در طراحی و اجرای ساختمان سازی این امر مهم پی گیری شود؛ لذا فراگیری و شناخت علم تاسیسات مکانیکی برای کلیه دست اندرکاران تاسیسات ساختمانی یکی از مباحث مهم و ضروری محسوب می‌شود.
شرح وظایف ناظر تاسیسات مکانیکی
- کنترل کفایت اطلاعات موجود در نقشه هاي تاسیساتی مکانیکی
- کنترل مصالح تاسیسات مکانیکی از نظر تهیه، حمل، نگهداري، استفاده در انطباق با نقشه ها و مشخصات فنی و استاندارهاي ملی ایران
- کنترل امکانات تاسیسات موجود در محل شامل آب، فاضلاب، گاز و نحوه اتصال تاسیسات ساختمان به شبکه هاي مربوط شهري
- کنترل ضرورت اقدامات خاص در موقع تخریب و گودبرداري از نظر تاسیسات مکانیکی
- کنترل وضعیت و موقعیت مکانی و ارتفاعی اجزاي تاسیساتی در تمام مراحل اجراي ساختمان
- کنترل نصب و کارگزاري و اجراي عناصر تاسیساتی شامل مجموعه شیرها، شیرفلکه ها، پمپ ها و موارد مشابه و عایق کاري هاي لازم
- کنترل نحوه اجراي عناصر تامین و توزیع آب گرم مصرفی
- کنترل نحوه اجراي عناصر سیستم جمع آوري، تصفیه یا دفع فاضلاب و تعبیه هواکش از نظر مکانیکی
- کنترل نحوه اجراي عناصر سیستم تهیه، توزیع و ذخیره سازي سوخت (گاز، گازوئیل، نفت) و رعایت الزامات مربوط
- کنترل اجراي سیستم هاي کنترل دستگاه ها به منظور صرفه جوئی در مصرف انرژي
- کنترل اجراي سیستم هاي قطع کننده لرزه اي در تاسیسات مکانیکی
- کنترل نحوه اجراي عناصر سیستم تهویه مطبوع و تامین هواي تازه
- کنترل نحوه اجراي کانال هاي کولر و نصب و راه اندازي کولرها
- کنترل نحوه اجراي سیستم تخلیه هواي آلوده
- کنترل نحوه نصب و بهره برداري ایمن آسانسورها و پله هاي برقی از لحاظ مکانیکی
- مستند سازي و ثبت و تکمیل دفترچه اطلاعات ساختمان در حیطه وظایف خود
زمینه‌های فعالیّت مهندسی مکانیک به طور جامع‌تر عبارت‌اند از:
طراحی
ماشین‌ها و دستگاه‌هایی که هر نوع محصولی را ساخت و تولید می‌کنند
تجهیزات دوار مانند توربوماشین‌ها (توربین‌ها، پمپ‌ها، کمپرسورها، دمنده‌ها و …)
موتورهای درون‌سوز، موتور جت و موتور موشک
مخزن‌های تحت فشار، رآکتورهای شیمیایی و رآکتورهای هسته‌ای
مبدلهای حرارتی (بویلرها، کندانسورها، اواپراتورها و …)
سامانه‌های لوله‌کشی
وسیله‌های نقلیه مانند خودرو، کامیون، اتوبوس، هواپیما، کشتی، قطار و …
تجهیزات حمل مواد مانند تسمه‌نقّاله‌ها، رباتها و …
طراحی کنترلر برای سیستمهای دینامیکی
طراحی سیستمهای اچ‌وی‌ای‌سی، تهویه مطبوع، گرمایش و سرمایش در ساختمان‌ها
” آگهی های استخدام مهندس مکانیک “
تحلیل
خستگی، خزش و شکست دستگاه‌ها
روش اجزاء محدود و دینامیک سیالات محاسباتی (CFD)
انتقال گرما، مکانیک سیالات
ارتعاشات مکانیکی، آکوستیک
کمانش ستون‌ها، تیرها، ورق و پوسته‌ها
آزمایش
آزمایش کیفیت، بهبود عملکرد و قابلیّت اطمینان فراورده‌ها، دستگاه‌ها و فرایندها
آزمون‌های غیرمخرب
فرایندهای ساخت و تولید
فرایندهای ماشینکاری سنتی
فرایندهای ماشینکاری غیر سنتی
فرایندهای شکل‌دهی شامل شکل‌دهی ورقی و حجمی
طراحی و ساخت قالبها و قیود
روشهای اتصال و جوشکاری
عملیات حرارتی
روشهای ریخته‌گری
مترولوژی و سیستمهای اندازه‌گیری
نوین:
فناوری نانو
سیستمهای میکرو الکترومکانیکی و سیستمهای نانو الکترومکانیکی (حسگری و عملگری)
سیستمهای دارو رسانی در ابعاد نانو
سیستمهای میکرو و نانو سیالاتی
نانو کامپوزیتها، نانوکریستالها، نانولوله‌های کربنی
نانو روباتها
میکرو توبول‌ها و نانو توبول‌ها
کامپوزیت فیبر کربن
همکاری با مهندسان دیگر رشته‌ها (مانند مهندسی عمران، برق، شیمی و …) به منظور طراحی واحدهای تولیدکنندهٔ انواع گوناگون فراورده‌ها
آینده شغلی ، بازارکار، درآمد:
چشم‌انداز شغلی مهندسان مکانیک، امیدبخش و با استحکام است. برای مثال، در ایالات متحد آمریکا، رشد شغل‌ها و حرفه‌های مربوط به مهندسی مکانیک، هر سال حدود ۱۶٪ (۳۵ هزار شغل) است و انتظار می‌رود این آهنگ رشد تا سالهای آینده حفظ شود.
و در نهایت چنانچه شما دانش آموخته مهندسی مکانیک می باشید، می توانید در حوزه های زیر نیز جذب بازار کار شوید :
- طراحی و ساخت تمامی ماشین‌آلات و قطعات آنها، اعم از ماشین‌آلات تولیدی تمامی صنایع، لوازم خانگی و تجهیزات پزشکی.
- طراحی و ساخت تجهیزات مکانیکی نیروگاههای فسیلی، اتمی ، خورشیدی ، بادی و آبی.
- طراحی و ساخت تجهیزات و سیستمهای انتقال و تصفیه آب، سیستمهای مکانیکی و کنترلی پالایشگاهها و کارخانجات شیمیایی.
- ساخت ماشین‌آلات تغلیظ و بازیافت مواد مثل کارخانجات قند، کاغذسازی ، سیمان ، نساجی ، نمک و کنسانتره .
- طراحی و ساخت وسایل و تجهیزات حمل و نقل زمینی، دریایی و هوایی.
- ساخت تجهیزات دفاعی مانند تانک، راکت، اژدر و پلهای متحرک
- ساخت روباتها ، بازوهای مکانیکی و سیستمهای تولید.
پیروز و سربلند باشید
